Yaxın zamanda Türkiyə və Rusiya tərəfindən Zəngəzur dəhlizinin açılması istiqamətində zəruri addımların atılmasına şahidi ola bilərik.

Qeyd edək ki, bu ayın sonunda Rusiya Prezidenti Vladimir Putinin Türkiyəyə rəsmi səfəri gözlənilir. Həm rəsmi Ankara, həm də Moskva görüş olacağını təsdiqləyib.

Türkiyə mediasının məlumatına görə, rəsmi səfər çərçivəsində Vladimir Putin və Rəcəp Tayyip Ərdoğan arasında keçiriləcək ikitərəfli görüşdə bir sıra önəmli məsələlərlə yanaşı Azərbaycan-Ermənistan münasibətlərinin normallaşması və Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı məsələlərin müzakirə olunacağı gözlənilir.

Vurğulamaq lazımdır ki, Zəngəzur dəhlizi təkcə Azərbaycan və Ermənistan yox, həmçinin Türkiyə və Rusiyanın siyasi gündəmində mühüm müzakirə mövzusuna çevrilib. Bir çox ekspertlər hesab edirlər ki, bu dəhliz Ankara və Moskva üçün xüsusi əhəmiyyət daşıyır və hər iki tərəfə önəmli iqtisadi prioritetlər qazandıra bilər.

Məsələ ilə bağlı politoloq Yeganə Hacıyeva Cebhe.info-ya açıqlamasında qeyd edib ki, Zəngəzur dəhlizinin aktivləşməsi Laçın yolundakı problemlərin həll olunacağı mümkündür.

“İlk növbədə qeyd edim ki, Şimal-Cənub Beynəlxalq Dəhliz öz aktuallığını itirdiyi bir zamanda Zəngəzur dəhlizin həm regional, həm də beynəlxalq səviyyədə əhəmiyyəti artmaqdadır. Xüusilə vurğulamaq lazımdır ki, Cənubi Qafqaz geosiyasi və geoiqtisadi cəhətdən önəmli region hesab olunur. Bildiyimiz kimi, artıq uzunmüddətdir ki, Cənubi Qafqaz Avropa və Çin arasında sərfəli və münasib tranzit yolunun mühüm mərkəzlərdən biridir. Cənubi Qafqazda Avropa və Çini birləşdirən tranzit yolu isə Gürcüstan ərazisindən keçir. Bakı-Tbilisi-Qars dəmiryol xətti bu tranzit yolunu daha da intensivləşdirib.

Lakin İkinci Qarabağ müharibəsində Azərbaycan ordusunun erməni işğalçıları üzərində qələbəsindən sonra Zəngəzur dəhlizi məsələsi gündəmə gəldi. Xüsusilə, Ermənistan ərazisindən keçən, Azərbaycanın qərb regionları ilə Naxçıvanı birləşdirən nəqliyyat kommunikasiyaları üçtərəfli noyabr bəyanatında əks olunub. Bu dəhliz region ölkələri üçün iqtisadi cəhətdən önəmli hesab olunur.

Lakin onu da nəzərə almaq lazımdır ki, Zəngəzur dəhlizinin aktiv fəaliyyəti ancaq Laçın dəhlizinin funksionallığı artacağı təqdirdə baş verəcək. Laçın dəhlizinin funksionallığı olmadığı halda Zəngəzur dəhlizinin fəaliyyət başlaması qeyri-mümkün görünür. Buna görə də indiki halda bu dəhliz barədə positiv proqnoz vermək bir az məntiqsiz olar".

Politoloq Zəngəzur dəhlizinin Türkiyə və Ruisya üçün əhəmiyyətini bu cür izah edib;

“Rusiya öz xəttinin işlək olmadığı, həmçinin İranın nüvə ambisiyyaları üzündən Şimal-Cənub dəhlizi səmərəsiz vəziyyətə düşdüyü dövrdə Mpskva Zəngəzur dəhlizinə diqqətini artırıb. Çünki bu dəhliz Rusiyanın Cənubi Qafqazda geosiyasi nüfuzunu qoruyub saxlayacaq, o cümlədən bu ölkəni Yaxın Şərqə çıxış yolu ilə təmin edəcək.

Türkiyəyə gəlincə, burada bəzi fərqli məqamlar var. İlkin olaraq vurğulamaq lazımdır ki, Zəngəzur dəhlizi Türkiyəni Cənubi Qafqaz və Mərkəzi Asiyaya birləşdirir. Yəni, bu dəhlizin açılacağı təqdirdə Türkiyə həm Cənubi Qafqazda möhkəmlənə biləcək, həm də Mərkəzi Asiyaya çıxış əldə edəcək. Zəngəzur dəhlizi, həqiqətən iki yüz ildən sonra Türkiyənin Cənubi Qafqazda yenidən möhkəmlənməsinə şərait yaradacaq.

Bununla yanaşı, Türkiyənin Cənubi Qafqazda gələcək mövcudluğu NATO-nun mövcudluğu deməkdir. NATO Türkiyə vasitəsilə çox asanlıqla bu regionda təsir imkanlarını artıracaq. Türkiyə və NATO-nun digər güc mərkəzlərinin geostrateji konsepsiyasında Cənubi Qafqaz hərbi-siyasi, iqtisadi və təhlükəsizlik cəhətdən əhəmiyyətli region kimi baxılır”.

Azərbaycan-Ermənistan münasibətlərinin normallaşması ilə bağlı məsələlərdə Türkiyə və Rusiyanın ortaq mövqeyə gəlməsinin mümkünlüyünə toxunan Y.Haciyeva vurğulayıb ki, zaman-zaman Ankara və Moskvanın birgə addımları bəzi regionlarda sülh və sabitliyin bərqərar olunmasına müsbət təsir göstərib.

“Bura Cənubi Qafqazı da daxil etmək olar. Çünki bu regionla bağlı elə məsələlər var ki, Moskva və Ankara burada eyni mövqeyi paylaşırlar. Lakin onu da nəzərə alaq ki, Türkiyə və Rusiya Cənubi Qafqaz daxil olmaqla bir sıra regionlarda birgə fəaliyyət göstərdiyi halda onların maraqları bir çox məsələlərdə toqquşur.

Eyni zamanda Rusiyada hakimiyyət daxilində elə dairlər var ki, xüsusilə erməni diasporası ilə yaxın olan dairələr, onlar Cənubi Qafqaz Türkiyə ilə bir çox məsələlərdə ümumi addımların atılmasın istəmirlər. Həmin dairələrin mövqeləri Rusiya və Türkiyənin regionda ortaq nöqtəyə gəlməsini qeyri-mümkün edir. Bir məqamı da qeyd edim ki, Rusiyadan fərqli olaraq Türkiyə Cənubi Qafqazda daimi sülh və sabitliyin bərqərar olunmasında hada maraqlıdır”.

---

---