“Ermənilər, “bütün dünya yatıb yuxusunda Dağlıq Qarabağ məsələsini necə həll etməli olduğunu görür” məntiqindən uzaqlaşmalıdırlar”. Bunu Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan dünən keçirdiyi mətbuat konfransında deyib.

“Biz deyə bilərik ki, Rusiya, ABŞ, Avropa İttifaqı, Ermənistan, Azərbaycan onu və ya bunu etməlidir. Biz həm də hazırkı böhrandan çıxmaq üçün Dağlıq Qarabağın nə etməli olduğunu formalaşdırmalıyıq. Dağlıq Qarabağ hakimiyyətinin üzərində işləməli olduğu şeylər var və biz bu istiqamətdə onlara dəstək verməyə hazırıq. Biz bütün dünya yatıb yuxusunda Dağlıq Qarabağ məsələsini necə həll etməli olduğunu görür məntiqdən uzaqlaşmalıyıq. Bu, bizim problemimizdir və biz problemin həlli yollarını tapmalıyıq”, – Paşinyan çıxışında etiraf edib.

O, həmçinin qeyd edib ki, Azərbaycanla qarşıdurma ümumiyyətlə Ermənistan dövlətinin mövcudluğunu şübhə altına alır.

“Arzulara deyil, reallığa əsaslanaraq, əvvəlki 30 ildə olduğu kimi, yaxın 10-15-30 ildə də Ermənistanın qarşıdurma rejimində yaşayacağı ilə razılaşırıqmı? Əgər kimsə deyirsə ki, Ermənistan bundan sonra da qarşıdurma rejimində yaşamalıdır, deməli, o, faktiki olaraq Ermənistan Respublikasının dövlətçiliyini, dövlətin mövcudluğunu, suverenliyini və müstəqilliyini sual altına qoyur. Dağlıq Qarabağdan Azərbaycanla danışıqları istisna edən bəyanatlar o qədər də aydın deyil”, – Paşinyan bildirib.

Bu sözlərdən aydın olur ki, Paşinyanın özü Qarabağ ətrafında qalan problemlərin həllini necə təsəvvür edir? Mümkündür ki, bəli. Xüsusilə, onun Qarabağdan Bakı ilə hər hansı dialoqdan ümumiyyətlə imtina edib əvvəlki kimi yaşamağa davam etməyin mümkünlüyü ilə bağlı qeyri-real bəyanatların səslənməsindən narazılıq etməsi bəyənilə bilər. Aydındır ki, əvvəlki kimi alınmayacaq. Yalnız bir faktoru – Qarabağla Ermənistanı birləşdirən yeganə nəqliyyat əlaqəsi olan Laçın yolunun girişindəki Azərbaycan sərhəd-keçid məntəqəsini xatırlatmaq kifayətdir.

Paşinyan Qarabağ ermənilərinin Azərbaycanın tərkibində gələcəyini necə görür? Ermənistanın baş nazirinin bu mənada həqiqətən konstruktiv olduğunu deyə bilərikmi? Və onun Bakı ilə sülh müqaviləsi imzalamağa həqiqətən hazır olduğuna dair hər hansı əlamətlər varmı? Əgər belədirsə, hansı məqamlar ona bunu etməyə mane olur?

Politoloq, Şərq-Qərb Araşdırmalar Mərkəzinin direktoru Ərəstun Oruclu bu məsələ ilə bağlı fikirlərini Press Klubla bölüşüb.

Onun sözlərinə görə, təkcə dünən deyil, ümumiyyətlə son zamanlar Paşinyanın dediklərindən prinsipcə bir şey aydındır – o, başa düşür ki, qarşıdurmanın davam etməsi Ermənistanın maraqlarına uyğun deyil. “Əlbəttə, bu, Azərbaycanın da marağında deyil. Amma ilk növbədə Ermənistanın maraqlarına cavab vermir. Çünki 44 günlük müharibədən sonra həm hərbi-siyasi, həm də geosiyasi vəziyyət kökündən dəyişib. Üstəlik, müasir dünyada böyük geosiyasi məsələlər öz həllini tapır. Və təbii ki, Paşinyan bilir ki, Ermənistanın və Azərbaycanın yeni geosiyasi reallıqlarda əhəmiyyəti sadəcə olaraq müqayisə oluna bilməz. Mən onun çox səmimi olduğunu və həqiqətən Azərbaycana qarşı ərazi iddialarından tamamilə əl çəkərək bütün bu məsələləri həll etmək lazım olduğunu düşündüyünü iddia etməzdim. Paşinyan siyasətçidir, Ermənistanın lideridir, təbii ki, o, təkcə Ermənistan dövlətinin deyil, bütün erməni xalqının maraqlarını təmsil edir. Amma konkret reallıqlar var və onlar ondan ibarətdir ki, Ermənistanın qarşıdurmanı davam etdirmək üçün heç bir resursu yoxdur”, – ekspert deyir.

Oruclu hesab edir ki, Rusiya regionu tərk edir, onun bunu istəməsinin və ya istəməməsinin artıq heç bir əhəmiyyəti yoxdur. “Müvafiq olaraq, Paşinyan başa düşür ki, Moskva öz geosiyasi vəzifələrini həyata keçirmək üçün ermənilərin xidmətlərindən imtina etmək niyyətində deyil. Bu isə əvvəlki 200 illik tarixdə həmişə erməni xalqına bəlalar gətirib. Buna görə də, o, belə bir roldan qurtulmağa çalışır. Digər tərəfdən, Paşinyan başa düşür ki, Azərbaycana qarşı yenidən ərazi iddiaları irəli sürməklə, o, heç nəyə nail olmayacaq, çünki bunu nə güclə, nə də iqtisadi yolla etmək mümkün deyil. Xüsusən də artıq Rusiyanın Qarabağın dağlıq hissəsində mövcud olduğu bir zamanda. Beləliklə, Paşinyan Qarabağla bağlı vəziyyətə görə eyni vaxtda məsuliyyəti öz üzərindən və dövlətinin üzərindən ataraq, problemin həllini Azərbaycanın və Rusiyanın öhdəsinə buraxır. Yəni bir növ, biz buna iddia etmirik, Rusiya oradadır, biz bu yaxınlarda Qarabağın Azərbaycanın ərazisi olduğunu bəyan etdik və ərazi iddialarından əl çəkərək Moskvanın əsəbi reaksiyasına səbəb olduq. Burada mən Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin son bəyanatını nəzərdə tuturam. Kreml orada demək olar ki, açıq mətnlə Ermənistanın mövqeyini pisləyir və Rusiyanın Qarabağ ermənilərinin taleyinə neytral qala bilməyəcəyini qeyd edirdi.

Yəni, Paşinyan bəyanatları ilə problemi öz üzərindən götürərək, Azərbaycanın çiyninə atır. Və düşünürəm ki, o, uğur qazanacaq. Çünki erməni xalqının da seçimi yoxdur. Təbii ki, Ermənistanda hələ də millətçi hisslər var və onlar kifayət qədər güclüdür. Lakin onlar Paşinyan hakimiyyətə gələnə qədər və 44 günlük müharibənin sonuna qədər olduğu qədər güclü deyil”, – politoloq hesab edir.

Bütün bu reallıqları nəzərə alaraq, tezliklə sülh müqaviləsini imzalamaq mümkündürmü? “Düşünürəm ki, mümkündür. Bir şərtlə ki, Rusiya kobud şəkildə müdaxilə etməsin. Moskva sülh müqaviləsinin imzalanmasında maraqlı deyil, çünki bundan sonra Bakının növbəti addımı Rusiya hərbi kontingentinin Qarabağdan çıxarılması səyləri olacaq. Yəni, Paşinyan Azərbaycan ermənilərinə demək istəyir ki, Bakı ilə danışın və heç olmasa minimuma nail olmağa çalışın. Yoxsa sabah Qarabağdan sadəcə deportasiya olunacağınız reallıqları yarana bilər. Və qlobal siyasət üçün əhəmiyyətinizi şişirtməyin. Paşinyan bütün bunları nə təmiz ürəkdən, nə də Azərbaycana böyük sevgidən deyir. Bunu reallığa əsaslanaraq edir.

Biz bu şərtlər daxilində sülh müqaviləsinin imzalanması imkanını maksimum dərəcədə yaxınlaşdırmalı və hər vasitə ilə Qarabağ erməniləri ilə birbaşa əlaqə yaratmağa çalışmalıyıq. Düşünmürəm ki, orada bunu istəyən qüvvələr yoxdur. Orada müxtəlif maraqları olan çox müxtəlif siyasi qruplar var. Sadəcə düzgün insanları seçmək və onlarla danışıqlar aparmaq lazımdır. Təbii ki, Rusiya buna israrla müdaxilə edəcək. Amma yenə də, Rusiya bu gün Qarabağdadır, amma bir-iki ildən sonra orada olub-olmayacağını heç kim bilmir. Qarabağ probleminin ən azı 100 illik tarixi var, lakin yaxın 5-10 il ərzində biz bu problemi tamamilə, əbədi olaraq həll edə bilərik”, – deyə politoloq əmindir.

---

---