Azərbaycanın sabiq xarici işlər naziri, politoloq Tofiq Zülfüqarov Teleqraf.com-un suallarını cavablandırıb.

Müsahibəni təqdim edirik:

- Tofiq müəllim, Ermənistan tərəfindən ilin sonuna kimi Azərbaycanla sülh sazişinin imzalanmasının mümkünlüyü gündəmə gətirilir. Necə düşünürsünüz qarşıdakı iki ayda çərçivə sülh sazişinin imzalanması nə dərəcədə realdır?

- Bu, əslində elə çərçivə sülh sənədi ola bilər. Daha çox deklorativ mahiyyət kəsb edəcək. Yəni bu sənədin daxilində bir çox problemlərə aid bəyanatlar yer alacaq. Bəyanat şəklində hansısa bir fikirlər olacaq. Sərhədlərin müəyyənləşməsi kimi məsələlər burada öz əksini tapacaq. Sözsüz ki, iki aya sərhədlərin dəqiqləşməsini aparmaq mümkün deyil. Eyni zamanda kommunikasiyaların işlək vəziyyətə gətirilməsi məsələsi də əsas amil kimi önə çıxır. Təbii olaraq bu məsələni də qısa zamanda həll etmək mümkün olmayacaq. Bununla yanaşı konpensasiyalar məsələsi də burada əksini tapacaq. Siyasi baxımdan Ermənistanın işğal dövründə Azərbaycana qarşı törətdiyi cinayətlərin etirafı və bununla bağlı ən azı üzr istəməsi məsələsi də razılaşmada əks oluna bilər. Reallıq odur ki, post-konfilikt dövründə bir sıra məsələlər var ki, onların həlli illərlə davam edəcək. Məhz çərçivə sülh sənədi burada ilkin baza rolunda çıxış edəcək.

- Azərbaycanı Beynəlxalq Məhkəmə ilə şantaj edən Ermənistanın nəhayət sülh müstəvisində səmimi olacağına kim zəmanət verə bilər?

- Təbii ki, bütün bunlar realdır. Ona görə də, iki dövlət arasındakı sülh sazişi sadəcə olaraq bir bəyanat şəklində öz əksini tapa bilər. Misal olaraq iki ölkənin qarşılıqlı olaraq ərazi bütövlüyünü tanıması məsələsinin burada başlıca prinsip kimi götürülməsi mümkündür. Amma sərhədlərin konkret haradan keçməsi dəqiq göstərilə bilməz. Bununla bağlı müxtəlif baxışlar var. Bu gün erməni tərəfi 1975-ci ilin keçmiş sovet dövrünün xəritələrini gündəmə gətirir. Belə olan halda Azərbaycan da ilkin mövqe üçün 1920-ci ilin xəritələrini əsas götürəcək. Ona görə də, iki ölkə arasında imzalanacaq sülh sazişi daha çox siyasi sənəd olacaq.

- Praktiki baxımdan çərçivə sülh sənədi nəyi dəyişəcək?

- Çərçivə sülh sənədinin real olaraq nəyisə dəyişəcəyi gözləntisi azdır. Uzun on illiklər davam etmiş qarşıdurma və düşmənçiliyin bu sənədlə öz həllini tapacağını gözləmək sadəlövhlük olar.

- “3+3” formatında Tehranda bölgə dövlətlərinin iştirakı ilə baş tutan görüşdən gözləntilər nədən ibarətdir?

- İlk növbədə bu formata siyasi iradə kimi baxmaq lazımdır. İstisna edilmir ki, burada hansısa müzakirələr baş verəndən irəli sürülmüş ideyalar bu formatı cəlbedici edə bilər. Çünki hələ də bu formatın nəyi əhatə edəcəyi bilinmir. Formatın fəaliyyəti, prinsiplərin nədən ibarət olacağı müəyyənləşməlidir. Məhz bu hallara aydınlıq gətirmək üçün belə görüşlər faydalı olacaq. İndiki mərhələdə bu formata hər bir ölkənin öz baxışı var. Ona görə də, ilkin görüş bu ideyalara aydınlıq gətirəcək.

- Fransanın açıq şəkildə Ermənistana siyasi dəstəyinin ardınca onu silahlandırması faktı var. Bu addım bölgədəki proseslərə necə təsir edəcək?

- Burada məntiqi ziddiyyət var. Fransa daim Ermənistanın təhlükəsizliyi barədə fikirlər səsləndirib. Amma heç bir ay olmaz ki, Ermənistana məxsus 10 minlik hərbi kontingent Azərbaycanı tərk edib. Hələ də Azərbaycanın 7 kəndi Ermənistanın işğalı altındadır. Bunun fonunda səhərdən-axşama kimi Ermənistanın təhlükəsizliyindən danışmaq ədalət prinsipindən uzaqdır. Əslində onların mövqeyində təzə bir şey yoxdur. Münaqişə dövründə Fransa hər zaman Ermənistanın yanında olub. Ona görə də, burada təəccüblü heç nə yoxdur. Görünən odur ki, Fransa düşmənçilik mövqeyi seçib. Burada da problem yoxdur. Lazımi cavabı alacaqlar.

- Ərazisində Rusiyanın hərbi bazasının olması fonunda Fransadan silah-sursat tədarük etmək Ermənistan üçün nə vəd edir?

- Hazırda bəyanatlar dövrü yaşanır. Bu baxımdan da Fransa istədiyi məsələ ilə bağlı bəyanat verə bilər. Amma bunun icrası milyardlarla pul və uzun illər tələb edir. Ona görə də, bunlar təbliğat baxımından istifadə edilən mövzulardır. Sadəcə olaraq Ermənistanın Rusiyadan üz döndərib Qərbə meyl etməsini cəlbedici etmək üçün bu kimi bəyanatlar verilir. Amma istəklər heç də reallıq demək deyil. Bunun real olmasına hələ var.

---

---